SANO
(Ευθυμία) HALO: Η δική μας Άννα Φρανκ
5/10/2009
Mε σεμνή τιμητική
εκδήλωση, που διοργάνωσε η Διεθνής Συνομοσπονδία Ποντίων Ελλήνων (ΔιΣυΠΕ) στο
........, ολοκληρώθηκε η επίσκεψη στην Ελλάδα της 100χρονης Eυθυμίας
Βαρυτιμιάδου (Sano Halo) και της κόρης της συγγραφέως Thea Halo. Αφορμή
ήταν η απόδοση της ελληνικής ιθαγένειας στις δύο αυτές γυναίκες από την
ελληνική πολιτεία.
Η Eυθυμία Βαρυτιμιάδου
(Sano Halo) ήταν ένα από τα χιλιάδες παιδιά που χάθηκαν κατά τη διάρκεια της
Γενοκτονίας των Ελλήνων της Ανατολής κατά τις πορείες θανάτους που οργάνωσαν οι
κεμαλικοί κατά τη δεύτερη φάση της Γενοκτονίας. Βρέθηκε στο Κουρδιστάν και από
‘κει στο Λίβανο, απ’ όπου μετέβη με μυθιστορηματικό τρόπο στην Αμερική. Χάρη
στις προσπάθειες της κόρης της Thea Halo κατάφερε να ξετυλίξει το κουβάρι της
προσωπικής ιστορίας και να ανακαλύψει το χωριό τους Άγιο Αντώνιο της
Κερασούντας. Ήταν ένα από τα εκατοντάδες χωριά που οι τσέτες του Τοπάλ Οσμάν
ισοπέδωσαν κατόπιν κεντρικών οδηγιών για να χαθούν τα ρωμαίικα ίχνη στην περιοχή
του Πόντου. Τα ίχνη όμως αυτά είναι ακόμα ορατά και ζωντανά πάνω στους
ανθρώπους που επιβίωσαν από τη Γενοκτονία και από τα παιδιά τους και τα εγγόνιο
τους που αρνούνται να ξεχάσουν.
Το ταξίδι επισφράγησε
το αίσιο πέρας των προσπαθειών των ποντιακών οργανώσεων να αποδοθεί από το ελληνικό
κράτος η ιθαγένεια
στις δύο αυτές Ελληνίδες.
.................
Στη συνέχεια δημοσιεύεται ένα δικό μου κείμενο, καθώς και μια
ανταπόκριση του Γρ. Κεσίσογλου από την εφημερίδα “Ανατολή” των
Κωνσταντινουπολιτών.
SANO-ΕΥΘΥΜΙΑ
HALO: “ΟΙ ΤΟΥΡΚΟΙ ΜΟΥ ΟΦΕΙΛΟΥΝ ΜΙΑ ΣΥΓΓΝΩΜΗ”
Του
ΒΛΑΣΗ ΑΓΤΖΙΔΗ[1]
“Οι Τούρκοι
μου οφείλουν μια πολύ μεγάλη, πραγματικά μεγάλη συγγνώμη . Ούτε καν μια μικρή
συγγνώμη, αλλά μια μεγάλη συγγνώμη, που πήραν μακριά μου όλους όσους αγαπούσα.
Ότι είχα. Είχαμε τη γη μας, τα ζώα μας, τις αγελάδες μας, τις κότες μας, είχαμε
τις δουλειές μας, και όμως μας έκαναν να πεθάνουμε στο δρόμο. Αυτό που έκαναν
ήταν θηριώδες, να καταστρέψουν οικογένειες και περιουσίες. Δεν θα μπορούσα ποτέ
μου να ξεχάσω. Θέλω να θυμάμαι την οικογένειά μου. Αλλιώς θα ήταν Σα να
ξεχνούσα τους ανθρώπους μου. Δε θα το κάνω ποτέ αυτό.”
Αυτά είχε δηλώσει το
2001 η Sano Halo σε μια συνέντευξή της στο περιοδικό “Πανσέληνος”.
Η 100χρονη σήμερα Sano
-Ευθυμία ήταν το ελληνικό της όνομα- είναι η μόνη που επέζησε από την
οικογένειά της που εκτοπίστηκε από τον Άγιο Αντώνιο της Κερασούντας στο
εσωτερικό της Ανατολίας. Δεκάχρονο κορίτσι βρέθηκε ολομόναχο στο Χαλέπι της
Συρίας, όπου την περίθαλψε μια οικογένεια Ασσυρίων. Παντρεύτηκε έναν Ασσύριο,
με τον οποίο μετανάστευσε στην Αμερική το 1925.
Η τραγική της ιστορία
έγινε γνωστή με το βιβλίο “Not even my name” και υπότιτλο “From a death
march in Turkey to a new home in America. A young girl’s true story of genocide
and survival.” (''Ούτε καν το όνομά μου''. ''Από την πορεία θανάτου
στην Τουρκία σε ένα νέο σπίτι στην Αμερική. Η αληθινή ιστορία της Γενοκτονίας
και της επιβίωσης ενός μικρού κοριτσιού''.)
Το βιβλίο γράφτηκε από
την κόρη της Thea Halo, εκδόθηκε το 2000 από ένα μεγάλο εκδοτικό οίκο των ΗΠΑ
και έγινε σύντομα μπέστ σέλερ. Ήδη ετοιμάζεται η δεύτερη έκδοση.
Η δημοσιογράφος Όλγα
Τσαντήλα έγραψε τα εξής για το βιβλίο και τη συγγραφέα: “Η ιστορία της
90χρονης σήμερα Sano Halo θα παρέμενε άγνωστη, αν δεν αποφάσιζε η ζωγράφος Thea
να τη γράψει και να επιτύχει την έκδοσή του από τον εκδοτικό κολοσό των ΗΠΑ
“Picador“ της St. Martin‘s Press. Το βιβλίο έγινε μπεστ σέλερ, πήρε
εξαιρετικές κριτικές, επιστολές συμπεράστασης και ορισμένες διαμαρτυρίες. Η
συγγραφέας και η μητέρα της αγκαλιάστηκαν με θέρμη από τον κόσμο και άρχισαν να
δίνουν ομιλίες και διαλέξεις, ενώ ο κυβερνήτης της Νέας Υόρκης βράβευσε τη Sano
Halo για το κουράγιο της και το όραμά της.”
Η έκδοση του
συγκεκριμένου βιβλίου έχει εξαιρετική σημασία. Καταρχάς, λόγω της λογοτεχνικής
πληρότητας. Επιπλέον, για πρώτη φορά στην Αμερική μια έκδοση, που δεν
προέρχεται από τους κύκλους της ελληνοαμερικανικής κοινότητας, μίλησε ανοιχτά
για την πολιτική γενοκτονιών που ακολούθησαν οι τουρκικές κυβερνήσεις. Παρότι
αναφέρεται κυρίως στη γενοκτονία του ποντιακού ελληνισμού, εντούτοις έχει
εκτεταμένες αναφορές για τη γενοκτονία του συνόλου των χριστιανικών πληθυσμών
της Μικράς Ασίας και της Ανατολίας.
Η ελληνική έκδοση
κυκλοφόρησε το 2000 από τις εκδόσεις Γκοβόστη. Ο τίτλος του βιβλίου είναι “Ούτε
το όνομά μου” και υπότιτλο: “Γενοκτονία και επιβίωση. Μια αληθινή
ιστορία του Πόντου”.
Η μεταφράστρια Μαρίνα
Φράγκου, τρίτης γενιάς ελληνοαμερικανίδα, που εκπονεί τη διδακτορική της
διατριβή σε θέματα ανθρωπογεωγραφίας υποστηρίζει ότι: “Πρωτεύουσας σημασίας
είναι το γεγονός ότι η αγγλική έκδοση στην Αμερική προηγήθηκε της
ελληνικής και μάλιστα από έναν εκδοτικό οίκο κολοσό, όπως είναι η Picador
της St. Martin‘s Press. Αυτό θα πρέπει να συνεκτιμηθεί με το γεγονός ότι οι
εκδόσεις βιβλίων στις ΗΠΑ από μεγάλους εκδοτικούς οίκους είναι δύσκολες και
απαιτούν πολύ περισσότερα πειστήρια απ’ό,τι οι εκδόσεις στην Ελλάδα.
Συνηθίζεται να λέγεται ότι οι αμερικανοί εκδότες δέχονται να αναλάβουν μία
έκδοση, μόνο αν ο συγγραφέας έχει άλλο, προηγούμενο, μπεστ σέλερ βιβλίο ή αν
πρόκειται για επανέκδοση κλασικών συγγραφέων. Συνεπώς, το ευτυχές αποτέλεσμα
είναι ότι το βιβλίο της Halo, προσέγγισε κατευθείαν το μεγάλο αναγνωστικό κοινό
και όχι κάποιες περιθωριακές, ακαδημαϊκές ή ομογενειακές ομάδες του πληθυσμού,
ενώ για την έκδοσή του γράφτηκαν κριτικές και δημοσιεύτηκαν παρουσιάσεις
στα μεγάλα mainstream ΜΜΕ των ΗΠΑ.”
Το ενδιαφέρον με
την απόδοση ιθαγένειας στη μητέρα και την κόρη σχετίζεται και με τις αλλαγές
στα νεοελληνικά στερεότυπα και την αντίληψη περί σύγχρονης ελληνικής ιστορίας.
Οι ποντιακές οργανώσεις, καταθέτοντας το αίτημα για απόδοση της ελληνικής
ιθαγένειας, επέλεξαν να μην χρησιμοποιήσουν το αναφαίρετο δικαίωμα πολιτογράφησης
της Sano Halo (Eυθυμίας Βαρυτιμιάδου) που προκύπτει από τη Συνθήκη της
Λωζάννης, αλλά να επικαλεστούν τις υπηρεσίες που προσέφερε στην υπόθεση του
ελληνισμού και την προώθηση του αιτήματος για διεθνή αναγνώριση της
γενοκτονίας. Η αποδοχή των ποντιακών επιχειρήματων από τους πολιτειακούς φορείς
αποδεικνύει ότι σε κάποιους ευαίσθητους κύκλους η ανάγκη για ευρύτερη
γνωστοποίηση της Γενοκτονίας είναι σημαντική υπόθεση.
Πάντως η παρουσία της
Eυθυμίας Βαρυτιμιάδου (Sano Halo), όπως και η παρουσία στην Ελλάδα εκατοντάδων
ομογενών από την πρώην Σοβιετική Ένωση που γεννήθηκαν στον Πόντο και μετά την
εφιαλτική πορεία στα γκουλάγκ και στις στέπες της Κεντρικής Ασίας, αποδεικνύει
ότι για τον ποντιακό ελληνισμό τα τραύματα της Γενοκτονίας δεν έχουν
ακόμα επουλωθεί.
[1] Ο Βλάσης Αγτζίδης είναι διδάκτωρ
σύγχρονης ιστορίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
του
Γρηγόρη Κεσίσογλου
.....................
Η Thea Halo στο βιβλίο
της «Ούτε το όνομα μου» κατέγραψε την ζωή της 100χρονης σήμερα
μητέρας της, που σε παιδική ηλικία έζησε την τραγωδία του Ελληνισμού του
Πόντου. Μέσα από την προσωπική ιστορία της Sano Halo, αναδείχθηκε η υπόθεση της
εξόντωσης εκατοντάδων χιλιάδων Ελλήνων αλλά επίσης Αρμενίων και Ασσυρίων της
Ανατολής, οι οποίοι υπήρξαν τα τραγικά θύματα του νεοτουρκικού καθεστώτος.
Η μεγάλη απήχηση του
βιβλίου και η έντονη κινητικότητα της Thea Halo για αναγνώριση της γενοκτονίας
των Ελλήνων του Πόντου και γενικότερα της Ανατολής, από κοινοβούλια και
διεθνείς οργανισμούς, την κατέστησε εμβληματική μορφή αυτού του αγώνα.
Όταν η Thea Halo
εξέφρασε την επιθυμία να λάβει η ίδια και η μητέρα της την ελληνική ιθαγένεια,
οι φορείς των Ποντίων αγκάλιασαν με θέρμη το αίτημα αυτό, το οποίο θεώρησαν ότι
είναι μία υποχρέωση της ελληνικής πολιτείας.
Μετά από επίπονες
προσπάθειες, η Ελληνική πολιτεία ικανοποίησε το αίτημα. Πριν από λίγους μήνες,
μητέρα και κόρη ορκίστηκαν στο Γεν. Προξενείο της Ελλάδας στη Νέα Υόρκη και
έλαβαν την ελληνική ιθαγένεια. Η διαδικασία ολοκληρώθηκε τώρα με την εγγραφή
τους στο Δημοτολόγιο του Δήμου Αθηναίων.
........................
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΟΜΠΟΥΛΙΔΗΣ
Μεγάλη η συμβολή
τους στην διατήρηση της συλλογικής μνήμης
Η Διεθνής
Συνομοσπονδία Ποντίων Ελλήνων, δια του προέδρου της κ. Δημήτρη Τομπουλίδη ήταν
από τους βασικούς φορείς που συνέβαλαν στην απόδοση της ελληνικής ιθαγένειας σε
μητέρα και κόρη Halo. Η αίσθηση ικανοποίησης ήταν έκδηλη στα πρόσωπα τόσο του
προεδρείου της Συνομοσπονδίας όσο και των άλλων παραγόντων των Ποντιακών
φορέων, που παραβρέθηκαν στην τιμητική εκδήλωση.
Ο πρόεδρος της
Συνομοσπονδίας κ. Δημήτρης Τομπουλίδης, στην εναρκτήρια ομιλία του είπε, η Θεία
και Σάνο Χάλο ανέδειξαν την ιστορία του Ποντιακού Ελληνισμού, συνέβαλαν στην
διατήρηση της μνήμης και όταν η μνήμη παραμένει ζωντανή, τότε όλα είναι δυνατά.
Χαρακτήρισε το έργο
«Ούτε το όνομα μου» κατάθεση ψυχής, με το οποίο μητέρα και κόρη Χάλο μπήκαν
στην καρδιά του Οικουμενικού Ελληνισμού. Στη συνέχεια ευχαρίστησε ονομαστικά
όσους συνέβαλλαν στην απόδοση της ελληνικής ιθαγένειας στις τιμώμενες κυρίες.
Ο Υφυπουργός Εξωτερικών
κ. Θεοδ. Κασσίμης, που έλαβε στη συνέχεια τον λόγο, αναφερόμενος στις ισχυρές
πολιτισμικές καταβολές της Ρωμιοσύνης, είπε ότι είναι το χαρακτηριστικό του
Ρωμιού παρά τις ταλαιπωρίες που έχει υποστεί να αναζητεί τις ρίζες του.
Χαρακτήρισε το βιβλίο μία εθνική προσφορά σε όλα τα έθνη που έχουν υποστεί
βαρβαρότητες. Ενώ δεν παρέλειψε να σημειώσει ότι το βιβλίο γράφηκε χωρίς ίχνος
μίσους προς τους απλούς Τούρκους αλλά με διάθεση να γνωρίσουν οι νεότερες
γενιές τα εγκλήματα των προγόνων τους.
Τον δήμαρχο Αθηναίων
εκπροσώπησε ο Αντιδήμαρχος κ. Χ. Ακριτίδης, ο οποίος είπε στο πρόσωπο των Θεία
και Σάνο Χάλο τιμάται ο Οικουμενικός Ελληνισμός.
Στη συνέχεια την
εκδήλωση χαιρέτησε ο κ. Γεώργιος Τσιλφίδης, Αναπληρωτής Πρόεδρος της
Παμποντιακής Ομοσπονδίας ΗΠΑ – Καναδά, ο οποίος – όπως διατυπώθηκε από άλλους ομιλητές
– ήταν από αυτούς που συνέβαλαν σημαντικά στην απόδοση της ελληνικής ιθαγένειας
στις Χάλο.
Ο κ. Τσιλφίδης είπε ότι
η Σάνο Χάλο μέσα από την διήγηση της προσωπικής της μαρτυρίας στην κόρη της
Θεία και αυτή μεταφέροντας την αφήγηση στον γραπτό λόγο, και οι δύο επεδίωξαν
να αυτοπροσδιοριστούν και να ξαναβρούν την χαμένη ταυτότητα τους.
Χαρακτήρισε ως στιγμή
δικαίωσης την πολιτογράφηση τους, η οποία ήταν μία υποχρέωση του κράτους που
την εκπλήρωσε.
Επίσης σημείωσε ότι η
ιστορία της Σάνο Χάλο είναι από αυτές που έχουν καταγραφεί στην πανανθρώπινη
συλλογική συνείδηση.
Μετά από τους σύντομους
χαιρετισμούς, τον λόγο πήραν διαδοχικά ο Δρ. Αντώνης Παυλίδης και ο διδάκτωρ
ιστορίας Βλάσσης Αγτζίδης.
ΑΝΤΩΝΗΣ ΠΑΥΛΙΔΗΣ
Σύμβολο αντίστασης
στην βαρβαρότητα
Ο κ. Α. Παυλίδης
χαρακτήρισε κορυφαία την συμβολή στην αυτογνωσία του Ποντιακού Ελληνισμού, το
βιβλίο με την προσωπική μαρτυρία της Σάνο Χάλο. Όπως είπε, με αυτό η Θεία Χάλο
δεν διέδωσε μόνο μία προσωπική ιστορία αλλά διέσωσε μία εμβληματική φυσιογνωμία
εφάμιλλη με την Άννα Φρανκ, η οποία καταγράφεται στην συλλογική συνείδηση ως
σύμβολο αντίστασης στην βαρβαρότητα. Επίσης αναφέρθηκε στην γνωριμία του με την
συγγραφέα αλλά και στους διαρκείς αγώνες της για αναγνώριση της γενοκτονίας των
Ελλήνων της Ανατολής, από την ακαδημαϊκή κοινότητα.
Ο κ. Παυλίδης
αναφέρθηκε στο συνέδριο που έγινε πέρσι στην Θράκη με θέμα «Τρεις
γενοκτονίες, μία στρατηγική», όπου η παρουσία της Θεία Χάλο λειτούργησε ως
γέφυρα μεταξύ Ποντίων, Αρμενίων και Ασσυρίων.
ΒΛΑΣΣΗΣ ΑΓΤΖΙΔΗΣ
Αγώνας για να
ανατραπεί η πολιτική της λήθης
Μετά στο βήμα ήλθε ο
κ. Βλ. Αγτζίδης, ο οποίος τόνισε ότι η Θεία Χάλο δεν εγκλωβίστηκε στις
ελλαδικές αγκυλώσεις που περιόρισαν το θέμα της γενοκτονίας σε μία γεωγραφική
περιοχή και λειτούργησε διαφορετικά τοποθετώντας το σε ένα γενικότερο επίπεδο
των Χριστιανικών λαών της Ανατολής.
Αναφέρθηκε στην
αποσιώπηση της ιστορικής μνήμης που αφορά τον Ελληνισμό της Ανατολής, από την
Ελλαδική ηγεσία. Την δεκαετία του ’80 με τις ενέργειες των Ποντιακών
οργανώσεων, άρχισαν να δημιουργούνται ρωγμές στην συστηματική προσπάθεια
επιβολής της λήθης. Η απόδοση της ελληνικής ιθαγένειας στις Σάνο και Θέα Χάλο,
από την ελληνική πολιτεία είναι μία ένδειξη ότι μερίδα των ελλαδικών ελίτ
αποδέχεται πλέον συνειδητά την αναγνώριση της γενοκτονίας.
Επίσης επέκρινε με
δριμύτητα τον αναθεωρητισμό της ιστορικής πραγματικότητας, που επιδιώκεται από
κύκλους ακαδημαϊκούς και άλλους. Τόνισε ότι ο αγώνας θα συνεχιστεί μέχρι την
ενσωμάτωση της ιστορίας του Ελληνισμού της Ανατολής στην συλλογική μνήμη της
κοινωνίας.
ΘΕΙΑ ΧΑΛΟ
Γράφοντας το βιβλίο
ανακαλύψαμε την ταυτότητα μας
Ο κύκλος των ομιλητών
έκλεισε με την συγγραφέα του βιβλίου κα Θεία Χάλο, η οποία στην αρχή
ευχαρίστησε ονομαστικά όσους συνέβαλλαν στην απόδοση της ελληνικής ιθαγένειας.
Στην συνέχεια υπενθύμισε την ιστορία της μητέρας της, που δεκάχρονο κορίτσι
μαζί με την οικογένεια της εκτοπίστηκε από το χωριό της Άγιο Αντώνιο της
Κερασούντας και βρέθηκε στις πορείες θανάτου.
Η κα Θεία Χάλο είπε,
όταν ήμουνα παιδί άκουγα ότι είμαστε «Ρουμ», όμως δεν ήξερα τίποτα για
την καταγωγή μου. Με την απώλεια της κοινότητας, κυρίως όμως με την απώλεια της
γλώσσας, που είναι άμεσες απόρροιες της γενοκτονίας, δεν ξέρεις που ανήκεις.
Έτσι, έπρεπε να επινοήσουμε εκ νέου το παρελθόν μας, σημείωσε η κα Χάλο.
Στην συνέχεια
μνημόνευσε τα λόγια της μητέρας της, η οποία όταν αφηγείτο την μαρτυρική πορεία
της προς το άγνωστο ένοιωθε ότι είχε μαζί της τον Θεό. Η κα Θεία Χάλο στην αρχή
απέδιδε διάφορα γεγονότα που συνέβησαν στην μητέρα της, στις συμπτώσεις. Ομως
όσο μάθαινε περισσότερα, πείσθηκε και η ίδια ότι είχε δίκιο η μητέρα της, πως
ήταν προορισμένη να ζήσει για να είναι ο μάρτυρας της γενοκτονίας.
Είπε ότι, όταν
υποσχέθηκε στη μητέρα της να την πάει στο σπίτι της στο χωριό, δεν πίστευε και
η ίδια ότι συνέβαινε αυτό.
Το ταξίδι τους στον
Πόντο και η αναζήτηση της χαμένης εστίας, ήταν ένα ουράνιο σημείο κατά την κα
Χάλο.
Ένα άλλο στοιχείο του
μεγαλείου ψυχής που χαρακτηρίζει την γιαγιά του Πόντου αναδείχθηκε από τα λόγια
της Θεία Χάλο. Όπως είπε η μητέρα τους δεν τους μεγάλωσε με μίσος. Αν συνέβαινε
κάτι τέτοιο θα είχε κηλιδωθεί η μνήμη με αυτό το συναίσθημα. Παρ’ ό,τι ήταν
παιδί όταν έζησε την τραγωδία του εκτοπισμού, ήξερε να διακρίνει μεταξύ λαού
και κυβερνώντων, πρόσθεσε η κα Χάλο.
Τελειώνοντας, είπε,
είμαστε περήφανες που ανήκουμε και επίσημα στην κοινότητα που ανήκουμε και από
την οποία αποσπαστήκαμε βίαια. Ολοκλήρωσε την συγκινητική ομιλία της με τα
λόγια «…Είμαι Πόντια, είμαι Ελληνίδα».
Όπως είχε αναφέρει η κα
Χάλο η μητέρα της τα μόνα ελληνικά που θυμόταν ήταν μία προσευχή: «Πάτερ
ημών…». Γι’ αυτό επικράτησε συγκίνηση στην αίθουσα όταν η Σάνο Χάλο ζήτησε να
πει την προσευχή πριν την έναρξη του γεύματος. Να σημειώσουμε ότι η Σάνο και η
Θεία Χάλο δεν ομιλούν ελληνικά.
ΣΧΟΛΙΑ
.
Κιλκισιώτης
on 16/10/2009
.
.
Μια
σημαντική πρόταση προς την ελληνική κυβέρνηση κατέθεσαν οι Πόντιοι της Αμερικής
κατά το πρόσφατο Συνέδριό τους που έγινε στο Μόντρεαλ:
.
.
“Ψ
Η Φ Ι Σ Μ Α
.
.
Σήμερα,
ημέρα Κυριακή της 11ης Οκτωβρίου του 2009, οι υπογεγραμμένοι επίσημα
εντεταλμένοι αντιπρόσωποι των εξής οργανωμένων φορέων-μελών της Παν-Ποντιακής
Ομοσπονδίας Η.Π.Α. και Καναδά (ΠΠΟ):
«Ακρίται» της Φιλαδέλφειας [Pontian
Society “Akritai” of Philadelphia, PA]
«Κομνηνοί» της Νέας Υόρκης [Pontian
Society “Komninoi” of New York, NY]
«Πόντος» του Νόργουοκ Κονεκτικούτης
[Pontian Society “Pontos” of Norwalk, CT]
«Εύξεινος Πόντος» του Μόντρεαλ
[Association Pontiene de Montreal “Efxinos Pontos”, Quebec, Canada]
«Κομνηνοί» του Κάντον, Οχάιο [“Komnini” Pontian Club of Ohio, OH]
«Φοίνιξ» του
Κλίβελαντ, Οχάιο [Pontian Society “Phoenix” of Cleveland, OH]
«Ξενητέας»
Σικάγο [Pontian Society of Chicago “Xeniteas”, IL]
και του
Ιερού Ιδρύματος
Παναγία Σουμελά Ποντίων Η.Π.Α. και Καναδά [Holy Institution Panagia
Soumela]
καθώς αντιπροσωπείας της
Αδελφότητας Τορόντο «Παναγία Σουμελά» του
Τορόντο [Brotherhood Pontion Toronto “Panagia Soumela”, Ontario, Canada]…..
.
.
ΑΠΟΦΑΣΙΣΑΜΕ,
ΔΗΛΩΝΟΥΜΕ και ΖΗΤΟΥΜΕ, κατά θεματική ενότητα, τα εξής:
…………………
Β. Ανέγερση
Εθνικού Μνημείου Γενοκτονιών στην Αθήνα
.
Ζητούμε
από την ελληνική πολιτεία να ανεγείρει άμεσα εθνικό μνημείο για τα θύματα όλων
των γενοκτονιών σε κεντρικό σημείο των Αθηνών. Έλληνες πολίτες, χριστιανικού ή
εβραϊκού θρησκεύματος, έχουν υποστεί διαχρονικά τις πιο φρικαλέες εξοντώσεις.
.
Πόντιοι,
Μικρασιάτες, Θρακιώτες, κ.ά. στην πρώτη κατηγορία υπέστησαν το απεχθέστερο
έγκλημα κατά της ανθρωπότητας, το έγκλημα της γενοκτονίας, από τους Τούρκους,
Βουλγάρους, Ναζί και άλλους και Εβραίοι συμπατριώτες μας στην δεύτερη κατηγορία
από τους Ναζί.
.
Η
πατρίδα μας πρέπει να σταθεί υπέρμαχος του αγώνα κατά των γενοκτονιών από
όποιους και αν προέρχονται, εναντίον όποιων και αν αποσκοπούν και κάτω από
οποιαδήποτε προσχήματα και αν διαπράττονται.
.
Ειδικότερα
για εμάς του Ποντίους, η 19η Μαίου δεν πρέπει να σβηστεί κάτω από οποιεσδήποτε
πιέσεις.
.
.
Βλάσης
Αγτζίδης on 17/10/2010
.
.
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
ΣΤΟΝ ΜΑΚΗ ΠΡΟΒΑΤΑ,
Πέμπτη 9 Σεπτεμβρίου 2010
.
Εθνικά
τραύματα και συλλογικές μνήμες, η ανάγκη για συγχώρεση και οι σχέσεις μεταξύ
λαών, όλα μέσα από μια προσωπική ιστορία. Σε μια εποχή που οι ελληνοτουρκικές
σχέσεις περνούν μια νέα ιδιαίτερη φάση, η ελληνικής καταγωγής νεοϋορκέζα
ζωγράφος και συγγραφέας Θία Χάλο, μας μιλάει για την περιπέτεια της μητέρας της
και του ποντιακού ελληνισμού και για το πώς βλέπει τα πράγματα μέσα από αυτήν.
Η
ελληνίδα Aννα Φρανκ, η Σάνο Χάλο (Ευθυμία Βαρυτιμιάδου), είχε γράψει το
ημερολόγιό της βαθιά μέσα στη μνήμη της. Δεν είχε καμία άλλη δυνατότητα, καθώς
από εννέα χρόνων το μόνο που είχε ως καθήκον ήταν η επιβίωσή της.
.
Ογδόντα
χρόνια μετά, ξαναπήγε το ταξίδι. Αντίστροφα αυτήν τη φορά. Από τη μεγαλύτερη
πόλη του κόσμου, τη Νέα Υόρκη, στον Αγιο Αντώνη, που δεν είναι καν μια κουκκίδα
στον χάρτη του Πόντου. Εκεί, επί τόπου, περιέγραψε το ημερολόγιό της στην κόρη
της Θία Χάλο, για να γράψει εκείνη ένα διεθνές μπεστ σέλερ, το «Ούτε το
όνομά μου», (στα ελληνικά από τις εκδόσεις Γκοβόστη) η κυκλοφορία του
οποίου πυροδότησε μια μεγάλη δημόσια συζήτηση στις Ηνωμένες Πολιτείες αλλά και
αλλού για τη γενοκτονία του ποντιακού ελληνισμού από τους Τούρκους μετά τον Α΄
Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η Θία Χάλο, στα 69 της χρόνια σήμερα, είναι μια βραβευμένη
νεοϋορκέζα ζωγράφος, η οποία αποφάσισε να γράψει την ιστορία της μητέρας της,
της 101 ετών Σάνο-Θυμιάς Χάλο, της «γιαγιάς όλων των Ποντίων», που επέζησε από
τους διωγμούς και τις εκτοπίσεις χάνοντας συγγενείς και φίλους, ξεχνώντας ακόμη
και το όνομά της – για να πάρει μόλις πέρυσι την ελληνική ιθαγένεια σε μια
συγκινητική τελετή στο προξενείο της Νέας Υόρκης.
.
Συναντήσαμε
τη συγγραφέα σε μια πρόσφατη επίσκεψή της στην Αθήνα και μας μίλησε για τα
πράγματα όπως πλέον τα βλέπει μέσα από την απίστευτη ιστορία της μητέρας της –
μια ιστορία που τη «βάδισε» μαζί της κατά το ταξίδι τους στην Ανατολία.
Ακόμη
και ο χρόνος δεν «γιατρεύει». Απλώς βάζει τα πράγματα στη θέση τους και
επιφέρει την τάξη. Σκεφτόμουν ότι η κουβέντα μας θα έπρεπε να είναι κυρίως για
την αγάπη και για το μίσος, για τη συγχώρεση και για την εκδίκηση και για άλλα
τέτοια θέματα.
.
-«Αν
θέλεις, μπορούμε να κουβεντιάσουμε για όλα αυτά» μου λέει η Θία Χάλο.
.
-Η
συγχώρεση είναι μια διαδικασία που πρέπει να ξεκινάει αφού κάνει το πρώτο βήμα
αυτός που έσφαλε ή συμβαίνει μέσα σε αυτόν που έχει υποστεί το άδικο ανεξάρτητα
από το τι κάνει ο άλλος;
.
-«Η
συγχώρεση έχει να κάνει αποκλειστικά με το άτομο που έχει υποστεί την πληγή.
Μερικές φορές μπορεί τα άτομα που σου έχουν προκαλέσει το πρόβλημα να μην
ξέρουν καν ότι τους έχεις συγχωρέσει».
.
-Αν
αυτός που σε έχει τραυματίσει δεν νιώθει μετανοιωμένος ή πιστεύει ότι δεν έχει
κάνει κακό, συνεχίζεις να τον συγχωρείς και πάλι;
.
-«Η
συγχώρεση είναι αποκλειστικά για το δικό σου καλό, οπότε ναι. Στην περίπτωση
της μητέρας μου, για παράδειγμα, ή ίδια λέει ότι απλώς θέλει να ακούσει μια
συγγνώμη για εκείνον τον διωγμό από την τουρκική κυβέρνηση. Βέβαια, να σας πω
ότι ποτέ δεν μίσησε τους Τούρκους και ούτε έμαθε και σε εμάς να τους μισούμε.
Οταν καμιά φορά τής λες για τους τούρκους πολίτες που έκαναν τις ασχήμιες και
τα εγκλήματα, σου λέει: “Τι θα μπορούσαν να κάνουν;”.
.
Την
καταλαβαίνω απόλυτα, γιατί, κοιτώντας τη δική μου ζωή στις ΗΠΑ, και εγώ ήμουν
εντελώς εναντίον της εισβολής στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν, αλλά δεν έκανα κάτι
για αυτό. Ούτε καν μια πορεία διαμαρτυρίας. Οι τούρκοι πολίτες τότε δεν θα
μπορούσαν να κάνουν τίποτε γιατί θα τους σκότωναν.
.
Αυτό
η μητέρα μου το καταλάβαινε τότε, το καταλαβαίνει και τώρα, γι’ αυτό το μόνο
που θέλει είναι μια επίσημη συγγνώμη από τη σημερινή κυβέρνηση της Τουρκίας,
παρ’ ό,τι η συγκεκριμένη δεν έχει να κάνει σε τίποτε με εκείνη την κυβέρνηση
των διωγμών».
.
-Ο
Τάσος Λειβαδίτης έχει γράψει ότι «όταν λες “μισώ”, ο πρώτος φόνος του κόσμου
ξαναγίνεται μέσα σου».
.
-«Είναι
πολύ ενδιαφέρον αυτό και πολύ ωραίο. Αυτό για το οποίο αισθάνεσαι δυνατό μίσος
τώρα είναι εκείνο για το οποίο πιθανόν να είχες αισθανθεί την ίδια ισχυρή αγάπη
κάποτε. Η μητέρα μου λέει ότι “η ζωή είναι τόσο όμορφη, γιατί να την ξοδέψω
μισώντας κάποιον;”».
.
-Πώς
αισθάνεστε εσείς ή η μητέρα σας για τους χριστιανούς που αποφάσισαν να αλλάξουν
τη θρησκεία τους για να μείνουν τότε εκεί;
.
-«Θυμάμαι
να συναντώ κάποιους Ελληνες που πραγματικά είναι θυμωμένοι με αυτούς, αλλά εγώ
δεν θεωρώ ότι είναι τόσο φοβερό. Οπως όμως σας είπα, το πρώτο καθήκον σου είναι
να επιβιώσεις. Και αν νιώθεις ότι πρέπει να αλλάξεις τη θρησκεία σου για να
προστατεύσεις τον εαυτό σου και την οικογένειά σου, ποια είμαι εγώ που μπορώ να
σου πω: “Δεν μπορείς να προστατεύσεις την οικογένειά σου, άσ’ τους να
πεθάνουν”. Αυτή είναι μια απόφαση που οι άνθρωποι παίρνουν για τον εαυτό τους
και δεν αισθάνομαι άσχημα για αυτούς. Και με έναν τρόπο, αυτός είναι ο λόγος
που δεν διακηρύσσω το μίσος εναντίον των Τούρκων. Δεν βίωσα εγώ αυτό τον
διωγμό, η μητέρα μου τον βίωσε και αν η μητέρα μου τους συγχωρεί, ποια είμαι
εγώ να τους μισώ;».
.
-Είναι
πιο εύκολο να συγχωρέσεις έναν εχθρό από έναν φίλο;
.
-«Δεν
είμαι σίγουρη, πρέπει να το σκεφτώ. Ισως ένας φίλος μοιάζει να είναι
περισσότερο προδότης, γιατί τον ξέρεις και τον εμπιστεύεσαι. Του έχεις πει την
ιστορία σου, τη ζωή σου και μετά σε προδίδει. Ενας εχθρός είναι ένας εχθρός,
δεν περιμένεις πραγματικά περισσότερα από αυτόν και δεν έχεις επενδύσει τίποτε
σε αυτόν. Ισως, τελικά, είναι ευκολότερο να συγχωρέσεις έναν εχθρό από έναν
φίλο. Αν μιλάμε συγκεκριμένα για τους Ελληνες και τους Τούρκους, ίσως οι
Ελληνες περίμεναν περισσότερα από αυτούς ακριβώς επειδή ζούσαν χρόνια ως
γείτονες, ο ένας δίπλα στον άλλον».
.
-Επειτα
από αυτήν την εμπειρία που είχατε με το ταξίδι στην Τουρκία και αναβιώνοντας
μέσα από τη μητέρα σας τη γενοκτονία, έχει αλλάξει ο τρόπος με τον οποίο
βλέπετε ακρότητες που συμβαίνουν σήμερα, όπως στο Σουδάν ή στην Παλαιστίνη και
αλλού;
.
-«Εδώ
και πολλά χρόνια ασχολούμαι πολύ με ό,τι συμβαίνει στην Παλαιστίνη και πολλές
φορές έχω μιλήσει και έχω υπογράψει ψηφίσματα για τη γενοκτονία του Ισραήλ κατά
της Παλαιστίνης. Στη Ρουάντα όμως, όταν βλέπω όλους αυτούς τους πρόσφυγες,
σκέφτομαι ότι είναι σαν τη μητέρα μου, με τη μόνη διαφορά ότι είναι μαύροι.
Κατά τα άλλα, είναι ακριβώς η ίδια ιστορία».
.
-Μέσα
στη λέξη «αύριο» πάντα παραμονεύει η πιθανότητα του «ποτέ». Πιστεύετε ότι αυτός
είναι ο λόγος που, όπως λέτε στο βιβλίο σας, όταν ανακοινώσατε στη μητέρα σας
ότι θέλετε να κάνετε αυτό το ταξίδι στην πατρίδα της, σας είπε: «Πάντα περίμενα
για αυτήν την πρόταση. Η βαλίτσα μου είναι έτοιμη». Ισως γι’ αυτό δεν σας είπε
να το συζητήσετε αύριο;
.
-«Δεν
ξέρω. Είναι ένας ενδιαφέρων διαχωρισμός, που δεν τον έχω σκεφτεί. Αυτό που
ήξερα είναι ότι στη μητέρα μου αρέσει η περιπέτεια και δύσκολα θα μου έλεγε
όχι».
.
-Υπήρχε
οποιοσδήποτε φόβος στη μητέρα σας για να πάει πίσω;
.
-«Δεν
είχε κανέναν φόβο. Η μόνη ένδειξη φόβου που είχα από αυτήν είναι όταν πήγαμε
στη βιβλιοθήκη της Νέας Υόρκης να βρούμε τους χάρτες εκείνης της εποχής,
ψάχνοντας για τον Αγιο Αντώνιο που ήταν το χωριό της. Οταν βρήκαμε τους χάρτες,
μου είπε να μην τους πάρουμε μαζί μας γιατί μπορεί να έχουμε μπελάδες! Δεν
ήθελε να ξέρουν οι Τούρκοι για ποιον λόγο θα πηγαίναμε εκεί!».
.
-Κατά
τη διάρκεια του ταξιδιού είδατε κάτι καινούργιο στον χαρακτήρα της μητέρας σας
ή ακόμη και στον δικό σας που δεν γνωρίζατε πριν από το ταξίδι;
.
-«Πάντα
ανακαλύπτω ότι δεν ξέρω τη μητέρα μου. Και είναι ενδιαφέρον, γιατί οι άνθρωποι
νομίζουμε ότι ξέρουμε τους γονείς μας αφού τους γνωρίζουμε από όταν γεννιόμαστε
και έχουμε μεγαλώσει μαζί τους. Τελικά, δεν τους γνωρίζουμε καθόλου! Στο ταξίδι
αυτό πολλές φορές σκέφτηκα για αυτήν: “Ποια είναι αυτή η γυναίκα;”. Ολη η συμπεριφορά
της ήταν τόσο σοφή, που με εξέπληξε».
.
-Σε
αυτό το ταξίδι εμπλέκεστε μόνο εσείς οι δύο γυναίκες. Αν υπήρχε μαζί σας και
ένας άνδρας, ένας αδελφός, για παράδειγμα, πιστεύετε ότι η παρουσία του
αρσενικού στοιχείου θα ξετύλιγε την ιστορία λίγο διαφορετικά; Η παρουσία ενός
άνδρα μήπως θα έκανε πιο επιθετική την αναζήτηση της αλήθειας;
.
-«Εξαρτάται
από το είδος του αρσενικού που θα είχαμε μαζί μας. Υπάρχουν άνδρες που είναι
πιο παθητικοί και άνδρες πιο επιθετικοί. Τώρα που σκέφτομαι την επαφή μας με τους
Τούρκους που συναντήσαμε και μας βοήθησαν, ίσως αν είχαμε έναν “επιθετικό”
άνδρα μαζί μας να είχε παίξει αρνητικό ρόλο».
.
-Λένε
ότι το κακό με τη ζωή δεν είναι ότι κρατάει λίγο, είναι ότι αρχίζει αργά.
Νομίζετε ότι αυτό ισχύει για τη μητέρα σας;
.
-«Κοιτάξτε,
η μητέρα μου συγκεκριμένα άρχισε την ενήλικη ζωή της νωρίς αφού την “πέταξαν”
από μικρό παιδί μέσα σε αυτήν και έτσι έχασε την παιδική της ηλικία. Μέσα στη
ζωή μας όμως υπάρχουν πολλές μικρότερες ζωές που ζούμε. Η ζωή είναι όπως όταν
διηγείσαι μια ιστορία που, ενώ νομίζεις ότι είναι μία, υπάρχουν πολλές μικρές
ιστορίες μέσα σε αυτήν».
.
-Αυτές
οι μικρότερες ζωές όμως, που αποτελούν τη ζωή μας, μπορεί να έρθουν οποιαδήποτε
στιγμή, ακόμη και λίγο πριν από το τέλος.
.
-«Ναι!
Ετσι ακριβώς έγινε και με τη Σάνο. Ξεκίνησε από ένα μέρος στην Τουρκία, που δεν
είναι καν μια κουκκίδα στον χάρτη, και ήρθε στη μεγαλύτερη πόλη του κόσμου, τη
Νέα Υόρκη, όπου έπρεπε να περάσουν 80 χρόνια και τώρα στο τέλος της ζωής της
έγινε τόσο γνωστή στα περισσότερα μέρη του κόσμου. Για αυτήν όμως το πιο
σπουδαίο είναι ότι στη Βόρεια Ελλάδα την αποκαλούν “γιαγιά όλων των Ποντίων”».
.
-Κατά
βάσιν είστε ζωγράφος. Τι ήταν το πρώτο που σας «βγήκε» να ζωγραφίσετε έπειτα
από αυτό το ταξίδι;
.
-«Είναι
παράξενο. Δεν ζωγράφισα απολύτως τίποτε. Είχα έτοιμα έργα για μια έκθεση την
οποία είχα προγραμματίσει και όπου τελικά έλαβα μέρος, αλλά από τότε για
κάποιον λόγο δεν ξαναζωγράφισα».
.
-Τα
όνειρα που έχουν οι άνθρωποι πρέπει να είναι μεγαλύτερα από τις πληγές τους.
Πιστεύετε ότι αυτές οι μεγάλες πληγές για ένα εννιάχρονο κορίτσι, όπως ήταν
τότε η μητέρα σας, το έκαναν να έχει ακόμη μεγαλύτερα όνειρα;
.
-«Μερικοί
άνθρωποι δεν ξεπερνούν ποτέ τις πληγές τους και δεν επιτρέπουν στον εαυτό τους
να πάει μπροστά και να προοδεύσει. Αυτό μπορεί να συμβεί για πολλούς λόγους,
ακόμη και για λόγους ενοχής. Οπως η ενοχή τού “γιατί επέζησα εγώ, ενώ οι
άνθρωποι που αγαπούσα δεν επέζησαν;”. Ετσι, δεν επιτρέπουν στον εαυτό τους να
ζήσει πραγματικά, γιατί δεν του συγχωρούν το γεγονός ότι επέζησε. Η Σάνο ποτέ δεν
είπε “γιατί επέζησα;”, πολλές φορές μού είπε το εξής: “Αυτό που έχω καταλάβει
είναι ότι ήμουν ένα μικρό κορίτσι με άγνοια, που απλώς ήθελα να επιβιώσω.
Ενιωθα ότι αυτό ήταν το καθήκον μου. Αυτό μόνο”. Βέβαια, ήταν πολύ θλιμμένη και
πληγωμένη για ό,τι συνέβη στους δικούς της ανθρώπους και αυτό που δεν ήθελε με
τίποτε είναι να ξεχαστεί η οικογένειά της και ό,τι έγινε σε όλους αυτούς τους
ανθρώπους τότε. Το βιβλίο μου της έδωσε τη σιγουριά που περίμενε ότι δεν θα
ξεχαστούν».
.
-Πολύ
συχνά οι άνθρωποι στα ταξίδια τους έχουν ένα τραγούδι το οποίο τους «κολλάει»
στο μυαλό και το λένε συνέχεια. Κατά τη διάρκεια αυτού του ταξιδιού εσείς
είχατε ένα τέτοιο τραγούδι;
.
-«Ναι,
υπήρχε. Ενα αρμενικό ερωτικό τραγούδι, που η μητέρα μου θυμόταν από τότε. Το
πρώτο τραγούδι όμως που μου είπε στο ταξίδι και το έβαλα στο βιβλίο είναι ένα
που θυμόταν λίγο από τους στίχους και έλεγε: “Ελα, έλα, καλησπέρα”.
Τραγουδούσαμε πολύ συχνά σε αυτό το ταξίδι».
.
-Υπάρχει
κάτι που από σκοπιμότητα παραλείψατε να γράψετε στο βιβλίο θεωρώντας είτε ότι
θα προκαλέσει πρόβλημα είτε ότι δεν είναι τόσο σημαντικό;
.
-«Αποφάσισα
ότι αφού η μητέρα μου θυμάται οτιδήποτε για 80 χρόνια, θα πρέπει να είναι
σημαντικό, ανεξάρτητα από το πόσο ασήμαντο μπορεί να δείχνει, και έτσι βρήκα
για το καθετί έναν τρόπο να το βάλω στο βιβλίο. Ακόμη και τα καθημερινά
μικροπράγματα που έκαναν τότε τα θεώρησα σημαντικά και τα έγραψα. Υπήρξαν
μια-δυο λεπτομέρειες που θυμήθηκε μετά την έκδοση του βιβλίου, αλλά αυτά
πραγματικά δεν είχαν καμία σημασία».
.
-Ενα
ενδιαφέρον στοιχείο στη γενοκτονία είναι αν σκεφθεί κανείς ότι δεν συνέβη από
τους παλαιούς Οθωμανούς αλλά από τους Νεότουρκους του Κεμάλ.
.
-«Μα
αυτός ήταν που είχε το όραμα να φτιάξει ένα μοντέρνο και ασφαλές κράτος! Και
βέβαια είναι εύκολο να φτιάξεις ένα ασφαλές κράτος αν σκοτώσεις ή εκδιώξεις
όλους τους χριστιανούς και έχεις μόνο μουσουλμάνους. Ετσι, δεν έχεις κανέναν να
σου αντιτεθεί».
.
-Η
μητέρα σας θεωρείται από πολλούς η ελληνίδα Αννα Φρανκ. Απλώς το «ημερολόγιό»
της δεν το έγραψε η ίδια – σας το διηγήθηκε και το γράψατε εσείς.
.
-«Ναι.
Είναι η δική της ιστορία. Εγώ απλώς την έγραψα. Αυτή ευχαριστεί εμένα για αυτό
και εγώ εκείνη».
.
-Σας
πλησίασαν πολιτικοί στην Αμερική για να εκμεταλλευτούν το «θέμα» του βιβλίου
και την τεράστια απήχηση που είχε;
.
-«Παρουσίασαν
το βιβλίο στον κυβερνήτη της Νέας Υόρκης. Είναι το πρώτο και το μόνο βιβλίο με
αυτό το θέμα γραμμένο στα αγγλικά και η πρώτη πραγματική καταγραφή των
γεγονότων εκείνης της εποχής, όπως τα διηγήθηκε ένα πρόσωπο που τα έζησε και
βρίσκεται ακόμη στη ζωή. Εμένα όμως προσωπικά δεν με πλησίασε κανένας πολιτικός
με τέτοιον σκοπό. Ευτυχώς!».
.
-Η
μνήμη είναι μια πολύ παράξενη ανθρώπινη λειτουργία. Πολύ συχνά μπορεί να
ονομάσουμε μνήμη κάποιες ψευδαισθήσεις μας ή κάποιες εμμονές μας. Αυτό σας
προέκυψε ως πρόβλημα στη συγγραφή του βιβλίου;
.
-«Οι
άνθρωποι συχνά λένε ότι δεν μπορείς να εμπιστευτείς τη μνήμη ενός παιδιού και
δίνουν το κλασικό παράδειγμα ότι αν επιστρέψεις σε έναν χώρο ή ένα σπίτι όπου
έζησες μικρός δεν έχει καμία σχέση με αυτό που θυμόσουν, αφού ως παιδί τα
θυμόσουν πολύ πιο μεγάλα ή θυμάσαι πράγματα που δεν υπήρξαν ποτέ. Υπάρχει όμως
μια πολύ σημαντική διαφορά όταν στη διαδικασία της μνήμης εμπλέκεται και ένα
τραύμα. Το τραύμα σε κάνει πάντα να θυμάσαι πιο καθαρά και να μην ξεχνάς».
.
-Ο
συγγραφέας είναι στην ουσία ένας σκηνοθέτης. Δημιουργεί «σκηνές» και εικόνες
και μας βάζει μέσα αυτές. Εσείς όμως γράφατε για πρώτη φορά ένα βιβλίο…
.
-«Οταν
έγραφα το βιβλίο μου ήθελα να βοηθήσω τους αναγνώστες να βρεθούν στον τόπο όπου
διαδραματίστηκαν τα γεγονότα. Δεν ήθελα απλώς να πω μια ιστορία, ήθελα όλοι οι
αναγνώστες να είναι “εκεί”. Οι άνθρωποι μου λένε ότι, καθώς το διαβάζουν,
νιώθουν πως περπατάνε μαζί με τη μητέρα μου, δίπλα της, σε αυτήν την πορεία
θανάτου. Αυτό ήθελα από εσάς. Να σας βάλω να περπατήσετε δίπλα της».
.
-Ενα
βιβλίο, όπως και κάθε έργο τέχνης, για να το «πλησιάσεις» πραγματικά δεν πρέπει
στην αρχή να το κάνεις με κριτική διάθεση, αλλά με διάθεση πρώτα να το
«αισθανθείς».
.
-«Πρώτα
νιώσε το και μετά θα δεις αν πρόκειται να το αγαπήσεις. Μπορεί και να το
αντιπαθήσεις, αλλά, αν είναι αληθινό, δεν έχει σημασία. Μπορεί να σε φοβίζει,
να σε κάνει να νιώθεις άβολα, αλλά αυτό δεν το κάνει ένα κακό βιβλίο. Μην
αγαπήσεις την προσπάθεια του συγγραφέα, γιατί μοιάζει περισσότερο με εκτίμηση
του κόπου του».
.
-Τελικά
«είμαστε τα όρια που διασχίζουμε». Εσείς, στη δική σας περίπτωση, διασχίσατε
πολλά όρια με αυτήν την ιστορία. Νιώθετε τώρα ότι είστε ένα καινούργιο άτομο;
.
-«Είμαι,
παρ’ ότι πάντα θεωρούσα τον εαυτό μου πολίτη του κόσμου. Νιώθω ότι αυτή η
ιστορία με έχει αλλάξει πολύ».
.
-Θυμάστε
τις πρώτες λέξεις που γράψατε ξεκινώντας το βιβλίο;
.
-«Ναι,
ναι, τις θυμάμαι, παρ’ ότι στο βιβλίο τις έχω βάλει σε ένα άλλο σημείο. Οι
πρώτες λέξεις ήταν: “Το όνομά μου είναι Θυμία και ήμουν εννιά. Νομίζω”. Η λέξη
“νομίζω” μπήκε γιατί η μητέρα μου δεν ήταν σίγουρη».
.
-Το
βιβλίο θα γίνει ταινία;
.
-«Το
ελπίζω πραγματικά. Θα το ήθελα παρά πολύ. Εχω κάνει διάφορες συζητήσεις για
αυτό και θα δούμε».
.
-Ποιο
ήταν το σημείο του ταξιδιού στο οποίο για πρώτη φορά σκεφθήκατε: «Ολο αυτό θα
το κάνω ένα βιβλίο»;
.
-«Οταν
ταξιδέψαμε στην Τουρκία, όλο αυτό είχε να κάνει με τη μητέρα μου και καθόλου με
μένα. Δεν υπήρχαν καν φωτογραφίες στο σπίτι που να με συνέδεαν με όλο αυτό.
Ετσι, δεν είχα καμία σκέψη να γράψω βιβλίο, όταν όμως βρεθήκαμε στο χωριό της
συνέβη κάτι παράξενο και για πρώτη φορά ένιωσα ότι αυτή η γη είναι και δική μου
γη και η οικογένειά της είναι και οικογένειά μου. Ακόμη και τότε δεν σκέφθηκα
να γράψω βιβλίο, γιατί εγώ είμαι ζωγράφος και διαβάζω υπέροχη λογοτεχνία από
πολύ μικρή. Διάβαζα Τολστόι, Ντοστογέφσκι και Γκόγκολ και δεν θα σκεφτόμουν
ποτέ να γράψω ένα βιβλίο εγώ. Αποφάσισα να γράψω μέσα από ένα πολύ παράξενο
περιστατικό, αφού είχα γυρίσει στη Νέα Υόρκη. Περπατώντας στον δρόμο, κάποιος
είχε πετάξει μια κούτα με βιβλία. Και επειδή λατρεύω τα βιβλία τα πήρα σπίτι
για να δω αν κάτι με ενδιαφέρει. Εκεί υπήρχε ένα στο οποίο κάποιος δάσκαλος
έλεγε στους μαθητές πώς να πουν μια ιστορία που συνέβη στους ίδιους μέσα σε μία
σελίδα. Αφού έγραψαν όλοι οι μαθητές, τους είπε ότι το κλειδί είναι “να γράψετε
απλώς ό,τι συνέβη, απλώς πείτε την ιστορία”. Αυτή η φράση μού έμεινε: “Απλώς
πες τι συνέβη, μη μου πεις τι να σκεφτώ, μη μου πεις τι να αισθανθώ. Αυτή η
φράση με έκανε να γράψω το βιβλίο για να πω απλώς τι συνέβη».
.
.
Δημοσιεύθηκε
στο BHMagazino, τεύχος 516, σελ. 22-27, 5/09/2010.
.
Διαβάστε
περισσότερα:
.
.
Κ.
Δραγουμάνος on 29/12/2010
.
.
Dear
Friends,
This is extraordinary!!! The front page of Sunday’s Today;s Zaman.
http://www.sundayszaman.com/sunday/newsDetail_getNewsById.action?newsId=230759
Regards
Thea
0000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000
Thea
Halo — ‘Not Even My Name’
27 December 2010, Monday /
.
.
ALISON
KENNY , ANTALYA
.
.
“It
was difficult to reconcile the incredible brutality of a country’s history with
the seeming gentleness one finds in its people.”
Two days into her visit to Turkey,
this was Thea Halo’s first impression of the country she had brought her
80-year-old mother, Sano, back to. A Pontic Greek from the mountains near the
Black Sea, Sano had been taken out of her home at the tender age of 10 and,
along with countless other Christians, forced to leave then-Ottoman Anatolia by
joining a long march south into exile. For the last 70 years she had suppressed
her past, but had finally agreed to make the journey with her daughter, Thea,
in search of a village in the mountains, the name and position of which was
only a vague memory. “Not Even My Name” is a powerful, emotive, thoughtful and
informative account of an ordinary but remarkably resilient individual whose
life was turned upside down by the vagaries of history.
Although the expulsion
of the Pontic Greeks in the early 20th century can be an uncomfortable topic
for many Turks, anything which sheds light on the forces that have helped form
the character of the Turkish people has to be of interest to those of us who
have chosen to settle here.
Thea Halo
The author, Thea Halo, was born in New
York in 1942. She was the eighth of 10 children born to Sano and Abraham. Sano
was Greek and Abraham an Assyrian. Both were exiles from their countries of
origin. Thea grew up in America in a close family environment with an awareness
of her family history but without the knowledge or understanding that she began
to realize was necessary in order to achieve a sense of belonging. She became
firstly a painter, with several exhibitions to her name, and then a writer of
essays, poetry and finally her book “Not Even My Name,” published in 2000 when
her mother was 90. Since the publication of this book, she has gone on to
campaign through research, talks and conferences for recognition of the plight
of the Pontic Greeks.
The Kingdom of Pontus
The independent Kingdom of Pontus
was firmly established after Alexander’s death by Mithridates as a successful
commercial and educational center. Christianity was embraced from around A.D.
312 and the city of Byzantium became the Christian Roman Empire. The area
continued to be ruled by Greek feudal lords and over the years survived attacks
from Selçuk Turks, Tamerlane and the Ottoman Turks. From 1840, Hellenism
flourished in the area, as is evident from the large number of Greek schools
and churches built during this period.
‘Not Even My Name’
The title refers to
the loss Thea’s mother experienced — of her family, her home, her culture, her
way of life, her history and even her name. It also, Thea came to realize,
epitomizes the loss of the name “Pontic Greeks.” The family to whom she was
given by her mother when she was 10 years old was unable to pronounce her real
name, Themia, and therefore renamed her Sano. All she carried with her over the
years were her memories. Memories were Thea’s entrance to her own and her
mother’s past. Her journey from village girl to teenage bride to mother of 10
children living in New York is both remarkable and heartwarming.
The book
starts with Thea and her mother’s arrival in Ankara. Although an experienced
traveler, she had never before been to Turkey. For her mother it was the first
time back to her birth country in nearly 70 years. They travelled by bus
through Turkey towards their presumed destination, stopping first in Amasya.
Here they met Harry, another exiled Pontic Greek hoping to find his childhood
village, and Ali, the owner of a pension. Both joined the mother and daughter
on their quest. Their first impressions of Turkey seem to be of the depth of
beauty and history to be found everywhere they looked and of the incredible
hospitality and kindness from the people they encounter.
Thea and Sano had already
tried unsuccessfully to find the tiny Greek village of her past on maps but
were prepared to set off to the area in the hope of using local knowledge to
help their search. However, Harry, it turns out, had also been researching the
location of Greek villages in the area and was able to show the position on his
map of three crosses indicating the three villages her mother remembered. He
pointed out that the real name for the village Sano called Iondone was in fact,
Ayios Antonius — hence their confusion.
The book then tells Sano’s story from
her childhood until the present day. Her transition from Turkey to America and
the juxtaposition of rural to city life are extraordinary. Her story
encapsulates the huge change from pastoral and primitive mountain village to
living in apartments in downtown New York. The memories are real but the story
is embellished with just enough imaginary detail to engage the reader and make
the story accessible without slipping into the realms of sentimentality. The
picture of rural life includes examples of Turks and Greeks living and working
side by side. But gradually the idyllic charm of village life changed and in
1917 “strangers began to inhabit the fields and forests, always watching from a
distance like birds of prey.” Her father was taken to a slave labor camp but
managed to escape. Finally, in 1920, Turkish soldiers announced the orders of
Mustafa Kemal — “You are to leave this place. You are to take with you only
what you can carry.” They were given just three days to prepare for their
exile.
So began an enforced march towards Syria of somewhere between 200,000
and 1 million Pontic Greeks from an area they had inhabited for some 2,500
years. The book vividly captures the horror, starvation and cruelty experienced
by the Greeks. Sano’s younger twin sisters, like so many others, died en route,
and, with no time allowed for proper burials, their bodies were unceremoniously
abandoned by the roadside. The family eventually escaped from the march and
joined other Greeks hiding in a church in Karabahçe. From here, desperation
drove Sano’s mother to give Sano to an Assyrian family, which spoke Arabic,
living in a nearby village. While Sano was living here, both her mother and
elder sister died and she lost contact with her father and brother. The cruelty
of the mother of this family eventually drove Sano to run away to Diyarbakır in
search of an Armenian family she knew. Together with this family she escaped to
Syria, where, aged 15, she was sold as a bride to an American Assyrian three
times her age. From here she moved to New York and Sano became the mother
firstly of an 11-year-old step-son and later 10 of her own children. Throughout
her life she displayed amazing powers of resilience in the face of more
adversity than most of us can scarcely imagine.
Understanding Turkey’s
past
What thoughts does it provoke in the reader and what significance does it
have for those of us living in Turkey? For a foreigner to live in this country
has many positive aspects and many challenges, but to even begin to feel
integrated requires a considerable understanding of the language, culture and
history. This book explores and exposes a part of history not generally made
public.
Thea’s investigations into the Pontic Greeks did not stop after the publication
of this book. She continues to research the subject and frequently takes her
mother to conferences. Thea advocates the need for a clear understanding of the
events surrounding the “death marches,” but this is not in order to propagate
and continue feelings of hatred. Instead, it is to come to terms with the
past.
Her mother’s view was that “you must put blame where blame belongs, on
the Turkish government. If you begin to single out the people of a country, and
forget that whatever they did was instigated or sanctioned by the government,
you will then never get rid of the hatred.” Both Thea and her mother felt a
sense of completion and release with their visit to her homeland and their
investigation into the events that led to her exile.
The events before, during
and just after World War I, in which many thousands of “non Turkish” people
were killed or exiled, are an important part of Turkey’s history and one which
remains topical and crucial to Turkey’s place in Europe and the rest of the
world. This book along with many others, for example Louis de Bernieres’ “Birds
Without Wings,” is therefore a small but significant step towards this process.
The need for a mutual understanding of different “tribes” of both nationality
and religion to co-exist and interact positively is as relevant today as in
Sano’s time.
Sano’s memories provide a personal account of the horrors of
forced migration and exile, free from a political angle and one which allows us
to come to our own conclusions. The book provides an excellent balance of one
woman’s story interspersed with historical detail.
.
.
H
Τhea Halo, θύμα του νεοελληνικού… συνωστισμού !!! | Ἀντίβαρο on 10/05/2013
[…] “Not even my name” (“Ούτε καν
το όνομά μου) της Τhea Halo, ενδεικτικό του νεοελληνικού
αρνητισμού […]
Απάντηση
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου